Πώς προλαμβάνουμε ή αντιμετωπίζουμε συμπεριφορές εξάρτησης στο διαδίκτυο

Οι συμπεριφορές εξάρτησης από το διαδίκτυο απασχολούν πολύ έντονα την Ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι αποτελεί το «καυτό» θέμα που προκαλεί έντονες συγκρούσεις στις σχέσεις γονέων-παιδιών. Στην Ελλάδα το φαινόμενο της υπερβολικής ενασχόλησης με το διαδίκτυο από τα παιδιά χρόνο με το χρόνο λαμβάνει μεγαλύτερες διαστάσεις σε σχέση με τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό άλλωστε αποτυπώνεται και στα ετήσια στατιστικά στοιχεία της Help-line, όπου το 2017 μια στις τρείς κλήσεις αφορούσαν συμπεριφορές εξάρτησης (33%).

Η ψυχολόγος της γραμμής Βοήθειας Help-line του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ, Μαρία Δάρα εξηγεί τι εννοούμε με τον όρο συμπεριφορές εξάρτησης και τι μπορούμε να κάνουμε προκειμένου να αντιμετωπίσουμε ή και να προλάβουμε την ανάπτυξη τέτοιων συμπεριφορών.

Πότε ένα παιδί παρουσιάζει συμπεριφορές εξάρτησης

Συμπεριφορές εξάτησης ή «εθισμός» στο διαδίκτυο είναι η υπερβολική ενασχόληση με το διαδίκτυο που παρεμβαίνει στην προσωπική ζωή. Με άλλα λόγια είναι οι περιπτώσεις εκείνες παιδιών και εφήβων που δαπανούν υπερβολικά πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή (ή του laptop, ipad, κινητό κ.λ.π) παίζοντας ηλεκτρονικά-διαδικτυακά παιχνίδια ή σερφάροντας σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης ενώ ξεχνούν ή παραμελούν άλλες σημαντικές δραστηριότητες τους ή υποχρεώσεις τους.

“Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι οι συμπεριφορές εξάρτησης μπορούν να αναπτυχθούν είτε μέσω των ηλεκτρονικών – διαδικτυακών παιχνιδιών, των κοινωνικών δικτύων αλλά και μέσω της πορνογραφίας. Άλλος τύπος τέτοιας συμπεριφοράς – αν και πιο σπάνιας – περιλαμβάνει την καταναγκαστική ενασχόληση με αγορές μέσω του διαδικτύου.” επισημαίνει η κ. Δάρα.

Εθισμός παιδιών στο διαδίκτυο – Σημάδια και συμπτώματα

• Αδυναμία να σταματήσει τη δραστηριότητα, ή ανεπιτυχείς προσπάθειες να μειώσει ή να ελέγξει το χρόνο ενασχόλησης με το διαδίκτυο.
• Επιθυμία να περνά ολοένα και περισσότερο χρόνο στο Διαδίκτυο και περισσότερο από αυτό που είχε αρχικά προγραμματιστεί, προκειμένου να ικανοποιηθεί
• Σκέψεις για προηγούμενες online δραστηριότητες ή αναμονή της επόμενης δραστηριότητας online.
• Παραμέληση ή και απομόνωση από την οικογένεια και τους φίλους και διακινδύνευση απώλειας σημαντικών σχέσεων ή εκπαιδευτικών ευκαιριών και μείωση των σχολικών επιδόσεων.
• Συναισθηματικό κενό, ανία, ανησυχία, άσχημη διάθεση, επιθετικότητα, όταν δεν είναι online, ή όταν προσπαθεί να περιορίσει τη χρήση.
• Αίσθηση ευεξίας, ευτυχίας και ευφορίας όταν βρίσκεσαι στον υπολογιστή.
• Αισθήματα ενοχής ή αμυντική συμπεριφορά σχετικά με τη χρήση του Διαδικτύου που μπορούν να εκδηλωθούν και με ψέματα προς τα μέλη της οικογένειας ή φίλους, προκειμένου να αποκρύψει το χρόνο παραμονής στο Διαδίκτυο.

“Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι κάποιες φορές η υπερβολική ενασχόληση με το διαδίκτυο μπορεί να αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου, να αποτελεί το σύμπτωμα και όχι την αιτία ενός προβλήματος. Με άλλα λόγια, ένα παιδί ή ένας έφηβος μπορεί να χρησιμοποιεί το διαδίκτυο σαν «καταφύγιο», σαν ένα τρόπο να ξεφύγει από τα προβλήματά του ή τα δύσκολα συναισθήματα. Για παράδειγμα παρατηρούμε συχνά ότι ένα εσωστρεφές – ντροπαλό παιδί που δυσκολεύεται στις κοινωνικές σχέσεις με τους συνομιλήκους μπορεί να χρησιμοποιήσει υπερβολικά πολλές ώρες στο διαδίκτυο γιατί διευκολύνεται μέσω της χρήσης στη δημιουργία και τη διατήρηση κοινωνικών σχέσεων. Άλλο παράδειγμα αποτελεί ένα παιδί αγχώδες ή με καταθλιπτκό συναίσθημα που μπορεί να χρησιμοποιήσει το διαδίκτυο σαν ένα τρόπο ανακούφισης των πιεστικών του συναισθημάτων.”υπογραμμίζει η ψυχολόγος της Γραμμής Βοήθειας του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς προκειμένου να προλάβουν ή να αντιμετωπίσουν τέτοιες συμπεριφορές;

“Ως γνωστόν η πρόληψη είναι σημαντικότερη οποιασδήποτε «θεραπείας». Είναι, λοιπόν, σημαντικό από μικρή ηλικία να προσπαθήσουμε να εισάγουμε την τεχνολογία στη ζωή των παιδιών με υγιή και ισορροπημένο τρόπο. Θυμόμαστε ότι αποφεύγουμε τη χρήση οθόνης έως τα δύο έτη.

Ακόμα, ας έχουμε στο νου μας ότι ο σκοπός μας είναι να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αναπτύξουν τα ίδια τον απαραίτητο αυτό-έλεγχο και αυτοπειθαρχία αναφορικά με τη χρήση του Διαδικτύου. Ο χρόνος που μένουν τα παιδιά μας στον υπολογιστή και το Διαδίκτυο δεν πρέπει να τους στερεί ούτε ένα λεπτό από την οικογένειά τους, το παιχνίδι τους, τα χόμπι τους, τους φίλους τους, το διάβασμά τους και τον ύπνο τους.

Γι’ αυτό, λοιπόν, είναι σημαντικό να οριοθετούμε από την αρχή τις ώρες που τα παιδιά μπορούν να είναι στο Διαδίκτυο, εξηγώντας πάντα τους λόγους που γίνεται αυτό, και ορίζουμε από κοινού τις συνέπειες που θα υπάρξουν αν τα παιδιά παραβούν την κοινή μας συμφωνία.

Είναι σημαντικό να μην χρησιμοποιούμε την πρόσβαση στο Διαδίκτυο σαν ανταμοιβή μιας καλής συμπεριφοράς (π.χ. του διαβάσματος) του παιδιού ή να απαγορεύουμε την πρόσβαση στον υπολογιστή σαν τιμωρία .

Ειδικά για τα μικρά παιδιά θα ήταν φρόνιμο να έχουμε τις συσκευές που έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο μακριά από τα υπνοδωμάτια τους και σε κοινόχρηστους χώρους, ώστε να μπορούμε να επιβλέψουμε τις ώρες που δαπανούν αλλά και τις συνήθειές τους.

Καλό είναι να εγκαταστήσουμε φίλτρα γονικού ελέγχου σε όλες τις συσκευές που συνδέονται στο διαδίκτυο. Τα φίλτρα δεν αφορούν μόνο στο μπλοκάρισμα ή στο κλείδωμα ακατάλληλου υλικού, αλλά αποτελούν και ένα εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει στη θέσπιση συγκεκριμένων ορίων καθώς τα παιδιά αναπτύσσονται και μεγαλώνουν. Ας έχουμε υπόψη ότι από μόνα τους τα φίλτρα δεν είναι η λύση ή η απάντηση για την ασφάλεια των παιδιών, αλλά αποτελούν ένα καλό ξεκίνημα.

Βλέπουμε πολύ συχνά ότι παιδιά που έχουν πλούσια ενδιαφέροντα, παιδιά που ασχολούνται με τον αθλητισμό, τη μουσική, τις τέχνες τείνουν να μην σπαταλούν τόσες ώρες στο διαδίκτυο. Είναι, λοιπόν, πολύ σημαντικό να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να ασχολούνται με νέες δραστηριότητες και χόμπι που δεν περιλαμβάνουν τον υπολογιστή και να ενθαρρύνουμε τις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις. Η έκθεση των παιδιών σε ποικίλα ερεθίσματα και η συμμετοχή τους σε καλλιτεχνικές, αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες είναι ένας πολύ καλός τρόπος που θα τα βοηθήσει να υιοθετήσουν έναν ισορροπημένο και δημιουργικό τρόπο ζωής.

Ίσως το σημαντικότερο όλων είναι να εξερευνήσουμε εμείς οι ίδιοι οι γονείς τις δικές μας διαδικτυακές συνήθειες. Είναι γνωστό ότι αποτελούμε τα πρώτα και τα σημαντικότερα πρότυπα για τα παιδιά μας.Παρόλα αυτά, αν τα συμπτώματα επιμένουν, θα ήταν καλό να ζητήσουμε άμεσα βοήθεια από κάποιον ειδικό.”

Και η κ. Δάρα καταλήγει: “Εξειδικευμένοι ψυχολόγοι της γραμμής βοήθειας Ηelp-line προσφέρουν συμβουλές και κατευθύνσεις για θέματα που σχετίζονται με τη χρήση του Διαδικτύου, του κινητού τηλεφώνου και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών (παρενόχληση, εξάρτηση, επιβλαβές περιεχόμενο, παιδοφιλία κ.λπ). Μπορεί ο οποιοσδήποτε να επικοινωνήσει με τη γραμμή εντελώς δωρεάν είτε τηλεφωνικά στο 210 6007686 είτε μέσω email στο info@help-line.gr  είτε μέσω live chat“.

Υπερβολική Ενασχόληση με το διαδίκτυο line

Ο εθισμός στο διαδίκτυο είναι μια σχετικά νέα μορφή εξάρτησης. Αναφέρεται στη περίπτωση όπου το διαδίκτυο αποκτά μεγαλύτερη σημασία και προτεραιότητα στη ζωή σου από τους φίλους, την οικογένεια και την εργασία σου, κυριαρχεί στη καθημερινότητα σου και είναι ένα στοιχείο της που δεν θέλουμε να αποχωριστείς.

Αν και ο όρος «εθισμός» στο Διαδίκτυο παραμένει αμφιλεγόμενος από την επιστημονική κοινότητα, εν τούτοις έχουν αναφερθεί αρκετές περιπτώσεις παιδιών και εφήβων που δαπανούν υπερβολικά πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή παίζοντας ηλεκτρονικά-διαδικτυακά παιχνίδια, μιλώντας διαδικτυακά σε δωμάτια συνομιλιών ή σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης , ενώ ξεχνούν ή παραμελούν άλλες σημαντικές δραστηριότητες. Το Διαδίκτυο έχει την ικανότητα να καλύψει συγκεκριμένες ψυχολογικές ανάγκες σου. Ένα από τα χαρακτηριστικά του μέσου είναι ότι σου δίνει τη δυνατότητα να προβάλλεις μια επιθυμητή και όχι την πραγματική εικόνα του εαυτού σου, χωρίς να έχεις περιορισμούς και συνέπειες. Η εξάρτηση από το διαδίκτυο μπορεί να είναι το αποτέλεσμα άλλων ψυχικών διαταραχών, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας και κοινωνική φοβία.

Μπορούν πιο συγκεκριμένα να παρατηρηθούν και διάφορα σωματικά συμπτώματα όπως:

• Το σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα
• Ξηροφθαλμία
• Ημικρανίες και σοβαροί πονοκέφαλοι
• Προβλήματα και πόνοι στη μέση
• Διατροφικές ατασθαλίες, όπως, για παράδειγμα, η παράλειψη γευμάτων
• Παραμέληση της προσωπικής υγιεινής
• Διαταραχές του ύπνου και αλλαγές στις ώρες του ύπνου, όπως υπνηλία τις πρωινές ώρες εξαιτίας της χρήσης του Διαδικτύου τη νύχτα

Σύντομες συμβουλές για αντιμετώπιση του εθισμού

• Εάν το πρόβλημα αναγνωριστεί σε αρχικό στάδιο, είναι πολύ πιο εύκολο να αντιμετωπισθεί
• Να αναζητήσουμε βοήθεια, εάν χρειαστεί
• Καλλιεργούμε σωστές στάσεις αξιοποίησης του διαδικτύου από μικρή ηλικία έτσι ώστε να απολαμβάνουμε τα θετικά της τεχνολογίας χωρίς αρνητικές συνέπειες
• Να μην παραμελούμε τις δραστηριότητές μας, τον ύπνο μας, τους φίλους μας και την οικογένειά μας προς χάρη του Διαδικτύου

Θέλετε να μάθετε περισσότερα για τον εθισμό στην παιδική ηλικία; Δείτε μερικά από τα υλικά που έχουν αναρτηθεί και στην ιστοσελίδα όπου αντλήθηκαν οι παραπάνω πληροφορίες, SaferInternet4kids.gr

Εδώ μπορείτε να κατεβάσετε μια παρουσίαση για τον Εθισμό σε μορφή pptx .
Επίσης μπορείτε να κατεβάσετε και να εκτυπώσετε το φυλλάδιο του Εθισμού εδώ.
Eπίσης μπορείτε να βρείτε την online καμπάνια για detox εδώ.

Τέλος, μπορείτε παρακάτω να παρακολουθήσετε ένα διαδικτυακό σεμινάριο για τον Εθισμό στο διαδίκτυο: