Διαταραχή κοινωνικής επικοινωνίας στα παιδιά: Ποια είναι η θεραπεία

Να αξιοποιούνται τα δυνατά σημεία ώστε να αντιμετωπιστούν οι αδυναμίες που σχετίζονται με τις βασικές λειτουργίες που επηρεάζουν την κοινωνική επικοινωνία.

Να διευκολύνει με ειδικές δραστηριότητες την καλύτερη συμμετοχή του παιδιού στην κοινωνική αλληλεπίδραση εκπαιδεύοντας το παιδί σε νέους τρόπους ώστε να κατακτήσει βασικές επικοινωνιακές ικανότητες που θα το βοηθήσουν να τις εφαρμόζει στην καθημερινή του ζωή.

Παράλληλα, να μειώσει όλους τους αρνητικούς παράγοντες, όπως είναι οι στερεoτυπικές ή επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, η διάσπαση προσοχής, η ακατάλληλη χρήση παιχνιδιών που εμποδίζουν την εκδήλωση της σωστής κοινωνικής επικοινωνίας.

Αφού έχει γίνει αναπτυξιακή εξέταση, έχουν εντοπιστεί ορισμένα ελλείμματα στην ανάπτυξη.

Βασικές στρατηγικές της θεραπείας στην κοινωνική επικοινωνία

Ο κος Στέλιος Μαντούδης αναπτυξιακός εργοθεραπευτής επισημαίνει ότι όλες οι στρατηγικές στη θεραπεία της κοινωνικής επικοινωνίας έχουν σαν στόχο και επικεντρώνονται στην αύξηση της ενεργούς και αυθόρμητης συμμετοχής του παιδιού σε καθημερινές δραστηριότητες με απώτερο σκοπό να καλύψουν τα αναπτυξιακά ελλείμματα που έχουν εντοπιστεί στην αρχική αξιολόγηση.

Προσωρινή διάγνωση

Πολύ συχνά χρειάζεται να μεσολαβήσει αρκετός χρόνος από την υποψία μιας διαταραχής κοινωνικής επικοινωνίας στη διάγνωσή της. Ιδιαίτερα δε, όταν πρόκειται για ένα βρέφος ή ένα μικρό νήπιο όπου η ατελής ανάπτυξη του βρεφικού εγκεφάλου σε συνδυασμό με την επίδραση του περιβάλλοντος επηρεάζει σημαντικά την εξέλιξη ενός φαινομένου που έχει καταγραφεί αρχικά ως παθολογικό. Για τους παραπάνω λόγους είναι ασφαλέστερο να διατηρούμε μια προσωρινή διάγνωση και να προτείνουμε πρώιμη παρέμβαση.

Πρώιμη παρέμβαση σε βρέφη από 8 μέχρι 36 μηνών και συμβουλευτική στους γονείς

Η πρώιμη παρέμβαση συστήνεται σύμφωνα με την αμερικανική παιδιατρική εταιρεία ακόμα και σε βρέφη-νήπια με υποψία διαταραχής στην κοινωνική επικοινωνία. Συνήθως, εντοπίζεται από τη μητέρα που φροντίζει καθημερινά το βρέφος ή τον παιδίατρο στο πλαίσιο του περιοδικού αναπτυξιακού ελέγχου μέσω του βιβλιαρίου αναπτυξιακής υγείας παιδιού.

Τι περιλαμβάνει η πρώιμη παρέμβαση συμβουλευτικής;

Δίνονται οδηγίες στους γονείς για την καταλληλότερη διαπαιδαγώγηση σχετικά με θέματα καθημερινής φροντίδας τους παιδιού, αλλά και συστάσεις για την καταλληλότερη αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου. Δίνονται συμβουλές και οδηγίες σχετικά με την αντιμετώπιση συνοδών συμπτωμάτων από τους γονείς, όπως στερεοτυπίες, ηχολαλία, εκρήξεις θυμού κ.α.

Δίνονται συμβουλές σχετικά με τις ιδιαιτερότητες της διαταραχής με απλοποίηση της ορολογίας, ώστε να είναι κατανοητή στους γονείς. Παρουσιάζονται εκπαιδευτικά βίντεο, ακολουθεί συζήτηση, γίνεται σχολιασμός, ανταλλαγή απόψεων, απαντήσεις σε ερωτήσεις γονέων παρακολουθώντας πρακτικά βίντεο – παραδείγματα επιθυμητών και ανεπιθύμητων συμπεριφορών στην πράξη.

Κιτ πρώιμης παρέμβασης για παιδιά με υποψία διαταραχής στην κοινωνική επικοινωνία

Το Kit πρώιμης παρέμβασης είναι μια τσάντα που περιέχει μία επιλεγμένη ποικιλία παιχνιδιών που χρησιμοποιούμε συχνά στην πρώιμη παρέμβαση Αναπτυξιακών Διαταραχών. Δίνει την δυνατότητα στους γονείς που επιθυμούν να βοηθήσουν το παιδί τους στο σπίτι . Έχουν συγκεντρωμένο όλο το υλικό καθώς και ένα εγχειρίδιο με προτεινόμενες δραστηριότητες για επιπλέον εκπαίδευση στο σπίτι . Η συχνή εξάσκηση ενισχύει τους θεραπευτικούς στόχους και ενθαρρύνει το παιδί να κατακτήσει τα αναπτυξιακά ορόσημα.

Τρόποι θεραπείας της διαταραχής της κοινωνικής επικοινωνίας όταν διαγνωστεί

Οι διαταραχές στην κοινωνική επικοινωνία, από τη στιγμή που δεν πρόκειται για προσωρινή διάγνωση αλλά αποτελούν επίσημη διάγνωση του παιδιού κατά ICD-10 ή DSM- 5, δε θεραπεύονται με την έννοια της πλήρους αποκατάστασης της ψυχικής υγείας. Τα άτομα που πάσχουν από κοινωνική επικοινωνία εντάσσονται σε θεραπευτικά προγράμματα, τα όποια είναι μακρόχρονα και κυρίως εκπαιδευτικά, στοχεύουν στη μείωση των παθολογικών συμπτωμάτων και στη βελτίωση της λειτουργικότητας του ατόμου. Οι διαταραχές στην κοινωνική επικοινωνία μπορούν να αντιμετωπιστούν με την εφαρμογή πολλών επιλογών θεραπείας που όλες όμως έχουν κοινό στόχο τη μείωση των συμπτωμάτων και την ανεξαρτητοποίηση του παιδιού.

Ποιοι γιατροί και θεραπευτές εμπλέκονται στις παρεμβάσεις για την κοινωνική επικοινωνία;

Η θεραπεία αφορά ένα σύνολο από ειδικούς, και συνήθως πρόκειται για ένα σχεδιασμό ενεργειών που περιλαμβάνει διαφορετικές ειδικότητες που συνεργάζονται μεταξύ τους:

Αναπτυξιολόγος ή παιδοψυχίατρος, παιδονευρολόγος που αναλαμβάνει τη διάγνωση αλλά και την παρακολούθηση της προόδου κάθε 4-6 μήνες.

Εργοθεραπευτής με προγράμματα πρώιμης παρέμβασης για βρέφη και νήπια με συχνότητα 2-3 φορές την εβδομάδα και ίσως περισσότερο, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και τη βαρύτητα των συμπτωμάτων.

Ψυχολόγος ή κοινωνική λειτουργός. Ψυχοπαιδαγωγική εκπαίδευση. Η διάγνωση του παιδιού έχει σαν αποτέλεσμα να διαταράξει το ρυθμό της οικογένειας, ενώ παράλληλα δημιουργεί και πολλά ερωτήματα σχετικά με το πως συνέβη, τι έφταιξε, αν έχει κληρονομικό συσχετισμό, ποια είναι η φύση της διαταραχής, ποια η εξέλιξή της για το μέλλον του παιδιού και πόσο θα επηρεάσει την ζωή τη δική του και της οικογενείας. Η ψυχοπαιδαγωγική εκπαίδευση των γονέων και η συμβουλευτική σχετικά με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της διαταραχής δίνει εξηγήσεις στους γονείς για ερωτήματα όπως τι είναι, πως επηρεάζει την ανάπτυξη του παιδιού και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος διαπαιδαγώγησης που χρειάζεται να υιοθετήσουν οι γονείς.

Ατομικές θεραπείες. Η θεραπευτική παρέμβαση συνήθως γίνεται σε ατομικό επίπεδο, θεραπευτής – παιδί. Ορισμένες φορές οι γονείς παρακολουθούν μέρος της συνεδρίας, ώστε να δουν πρακτικά και να εκπαιδευτούν σχετικά με θεραπευτικούς χειρισμούς στη μείωση των παθολογικών συμπεριφορών του παιδιού.

Ομαδικές θεραπείες. Ανάλογα με το επίπεδο του παιδιού και το αναπτυξιακό του δυναμικό, μπορεί να συστηθεί η συμμετοχή του σε ομαδικό πρόγραμμα 2-3 παιδιών με ανάλογες δυσκολίες, ώστε τα παιδιά να έχουν την ευκαιρία να εκτεθούν σε ένα ομαδικό περιβάλλον και να δοκιμάσουν ενεργητικά τις κοινωνικές τους δεξιότητες σε ομάδα συνομήλικων.

Λογοθεραπευτική παρέμβαση. Συνήθως με την ολοκλήρωση της πρώιμης παρέμβασης, το παιδί κάνει και λογοθεραπεία ώστε να αντιμετωπίσει τα εξατομικευμένα ποιοτικά ελλείμματα της ομιλίας, έκφραση, μορφολογία, σημασιολογία, πραγματολογία.

Κοινωνικές συνδιαλλαγές. Τα μεγαλύτερα παιδιά συμμετέχουν σε προγράμματα κοινωνικών δραστηριοτήτων στην καθημερινή ζωή. Εργοθεραπευτής ή ειδικός παιδαγωγός αναλαμβάνει την εκπαίδευση του παιδιού εκτός σπιτιού σε καθημερινές δραστηριότητες στην κοινότητα, όπως αγορά αγαθών σε σούπερ μάρκετ κ.α.

Παρεμβάσεις στα σχολικά περιβάλλοντα

Το σχολείο αποτελεί σημαντικό παράγοντα ένταξης, διότι η επιτυχής ενσωμάτωση του παιδιού σε αυτό καθορίζει και την εξέλιξή του. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι εύκολη η προσαρμογή του παιδιού στο σχολικό πλαίσιο. Με τον όρο «σχολικό πλαίσιο» εννοούμε (παιδικό σταθμό, νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο). Γι’ αυτό, θα χρειαστεί να γίνουν περιβαλλοντικές ρυθμίσεις αλλά και η συνέργια μεσολαβητών, όπως αυτή της παράλληλης στήριξης του μαθητή.

Βασικές στρατηγικές της θεραπείας στην κοινωνική επικοινωνία

Ο κ. Στέλιος Μαντούδης αναφέρει ότι όλες οι στρατηγικές στη θεραπεία της κοινωνικής επικοινωνίας έχουν σαν στόχο και επικεντρώνονται στην αύξηση της ενεργούς και αυθόρμητης συμμετοχής με σκοπό να καλύψουν τα αναπτυξιακά ελλείμματα και να οδηγήσουν σταδιακά το παιδί στην αυτενέργεια και την ανεξαρτησία.