Η τροφή ως φάρμακο: Πώς η διατροφή επηρεάζει την υγεία του μικροβιώματος του εντέρου μας

Η μειωμένη κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και δημητριακών ολικής άλεσης, μειώνει την ποικιλία των βακτηρίων στο πεπτικό σύστημα και των μεταβολιτών που παράγουν.

Αυτό, με τη σειρά του, αυξάνει τον κίνδυνο για διάφορες παθήσεις που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα, όπως είναι η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου.

Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο διαπίστωσαν ότι τα ποντίκια που ακολουθούσαν δυτική διατροφή δεν μπορούσαν να αναδημιουργήσουν ένα «υγιές» και ποικιλόμορφο μικροβίωμα του εντέρου μετά τη λήψη αντιβιοτικού.

Αυτά τα ποντίκια ήταν επίσης πιο ευαίσθητα σε λοιμώξεις από παθογόνα όπως η σαλμονέλα.

Αντίθετα, τα ποντίκια που ακολούθησαν μεσογειακή διατροφή, η οποία είναι πλούσια σε φυτικές ίνες από φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής αλέσεως, κατάφεραν να διαμορφώσουν γρήγορα ένα υγιές και ανθεκτικό μικροβίωμα εντέρου μετά από αντιβιοτική αγωγή.

«Μας εξέπληξε πραγματικά το πόσο δραματικά διαφορετική είναι η διαδικασία ανάρρωσης στα ποντίκια που ακολουθούσαν τη δυτική διατροφή σε σύγκριση με αυτά που ακολουθούσαν την πιο υγιεινή», δήλωσε η Megan Kennedy, φοιτήτρια του Προγράμματος Εκπαίδευσης Ιατρικών Επιστημόνων στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο και κύρια συγγραφέας της μελέτης.

Τα αντιβιοτικά μπορούν να έχουν καταστροφικές επιπτώσεις στο μικροβίωμα του εντέρου. Αν και συχνά χορηγούνται για τη θεραπεία λοιμώξεων από συγκεκριμένους παθογόνους μικροοργανισμούς, τα αντιβιοτικά δεν κάνουν διακρίσεις και μπορούν να εξαλείψουν ολόκληρες κοινότητες βακτηρίων, τόσο τα κακά που προκαλούν ασθένειες, όσο και τα καλά, τα συμβιωτικά που μας βοηθούν να παραμείνουμε υγιείς.

Ο Eugene B. Chang, καθηγητής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, παρομοιάζει αυτό το φαινόμενο με μια δασική πυρκαγιά, υπονοώντας ότι οι φυσικοί κανόνες της οικολογίας ισχύουν και στην ανασυγκρότηση της κοινότητας των βακτηρίων στο έντερο.

«Το μικροβίωμα του εντέρου των θηλαστικών είναι σαν ένα δάσος, και όταν το καταστρέφεις, πρέπει να συμβεί ένας αριθμός γεγονότων με συγκεκριμένη σειρά για να αποκατασταθεί η υγεία του. Όταν ακολουθείς δυτικού τύπου διατροφή, αυτό δεν συμβαίνει επειδή δεν παρέχει τα θρεπτικά συστατικά στα σωστά μικρόβια τη σωστή στιγμή για να ανακάμψουν. Αντ’ αυτού, καταλήγεις με λίγα είδη που μονοπωλούν αυτούς τους πόρους και δεν δημιουργούν τις προϋποθέσεις για άλλους οργανισμούς που είναι απαραίτητοι για την ανάκαμψη», είπε ο Chang.

Η υπερβολική χρήση αντιβιοτικών και η δυτική διατροφή είναι κοινά φαινόμενα στις ΗΠΑ. Αυτό οδήγησε τους επιστήμονες να διερευνήσουν πώς αυτός ο συνδυασμός πρακτικών που διαταράσσουν το μικροβίωμα επηρεάζει την υγεία του εντέρου.

Ξεκίνησαν με ποντίκια που τρέφονταν με τροφή που μιμούνταν μια τυπική δυτική διατροφή ή μια κανονική διατροφή για ποντίκια με πολλές διαφορετικές πηγές φυτικών ινών και χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά. Στη συνέχεια, και οι δύο ομάδες υποβλήθηκαν σε θεραπεία με αντιβιοτικά. Στην επόμενη φάση, κάποια ποντίκια συνέχισαν την ίδια διατροφή, ενώ άλλα ακολούθησαν διαφορετική διατροφή.

Οι ερευνητές επανέφεραν επίσης τα μικρόβια στα ποντίκια μετά τα αντιβιοτικά μέσω μεταμόσχευσης μικροβιώματος κοπράνων. Η λογική πίσω από αυτή την πρακτική είναι ότι μπορεί να αποκαταστήσει μια υγιή ισορροπία στο έντερο μεταφέροντας μικρόβια από τα κόπρανα υγιών ζώων σε άλλα.

Όταν οι ερευνητές ανέλυσαν τη σύνθεση των βακτηρίων σε αυτές τις διαφορετικές ομάδες, διαπίστωσαν ότι μόνο τα ποντίκια που ακολούθησαν τη συνήθη διατροφή για ποντίκια, είτε πριν είτε μετά τα αντιβιοτικά, μπόρεσαν να ανακτήσουν υγιή ισορροπία βακτηρίων. Περαιτέρω ανάλυση έδειξε ότι αυτή η διατροφή προάγει δίκτυα μεταβολιτών που δημιουργούν τις προϋποθέσεις για τα μικρόβια ώστε να ξαναχτίσουν ένα υγιές οικοσύστημα.

Η μεταμόσχευση μικροβιώματος κοπράνων είχε αμελητέα επίδραση στην ανάρρωση των ποντικών που ακολουθούσαν δυτικού τύπου διατροφή μετά τη λήψη αντιβιοτικών. Αυτά τα ποντίκια ήταν επίσης ευαίσθητα σε λοίμωξη από σαλμονέλα, ένα κοινό εντερικό παθογόνο.

«Δεν φαίνεται να έχει σημασία ποια μικρόβια εισάγετε στην κοινότητα μέσω της μεταμόσχευσης μικροβιώματοςς κοπράνων, ακόμη και αν ταιριάζουν από κάθε άποψη με την ιδανική μεταμόσχευση», δήλωσαν οι ερευνητλες ε ο Kennedy.

Τρώτε φρούτα και λαχανικά

Οι ερευνητές λένε ότι αυτό δείχνει πώς η διατροφή βάζει τα θεμέλια για ένα ποικίλο, ισχυρό και ανθεκτικό μικροβίωμα του εντέρου. Εκτός του ότι προωθεί τη γενική καλή υγεία, μια πιθανή κλινική εφαρμογή είναι η χρήση της διατροφής για τη θεραπεία λοιμώξεων σε ασθενείς μετά από θεραπεία καρκίνου ή μεταμόσχευση οργάνων.

Αυτοί οι ασθενείς συχνά λαμβάνουν ισχυρά αντιβιοτικά και ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε λοιμώξεις από βακτήρια ανθεκτικά σε πολλά φάρμακα. Η προσθήκη περισσότερων αντιβιοτικών μόνο θα επιδείνωνε την κατάσταση.

«Ίσως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη διατροφή για να αναδημιουργήσουμε τα συμβιωτικά μικρόβια που έχουν κατασταλεί από αυτές τις θεραπείες. Μπορούμε να αποκαταστήσουμε το υγιές μικροβίωμα πολύ πιο γρήγορα και να αποτρέψουμε την εμφάνιση περισσότερων πολυανθεκτικών οργανισμών», τονίζουν οι ερευνητές.

Παρά τις νέες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η διατροφή αλλάζει το μικροβίωμα του εντέρου, η μελέτη επιβεβαιώνει αυτά που λένε οι γονείς στα παιδιά τους: τρώτε φρούτα και λαχανικά, ωφελούν την υγεία σας.

Οι επιστήμονες γνωρίζουν βέβαια ότι δεν μπορούν να περιμένουν από όλους να γίνουν χορτοφάγοι από τη μια μέρα στην άλλη για χάρη της υγείας τους.

Προτείνουν ωστόσο στους ανθρώπους να αυξήσουν την πρόσληψη υγιεινών τροφών για να προετοιμαστούν για μια επερχόμενη χειρουργική επέμβαση, ειδικά όταν γνωρίζουν ότι θα λάβουν αντιβιοτικά.

Μπορούν επίσης να λαμβάνουν εξατομικευμένα συμπληρώματα για να ενισχύσουν την υγεία του εντέρου τους, ακόμη και αν δεν αλλάξουν δραστικά τη διατροφή τους.

«Είμαι πεπεισμένος ότι η τροφή μπορεί να είναι φάρμακο. Στην πραγματικότητα, πιστεύω ότι τα τρόφιμα μπορούν να συνταγογραφούνται, επειδή τελικά μπορούμε να αποφασίσουμε ποια συστατικά των τροφίμων επηρεάζουν ποιους πληθυσμούς και ποιες λειτουργίες του μικροβιώματος του εντέρου», καταλήγει ο Chang.

Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση Nature.