Σε τι διαφέρει το κακό από το καλό στρες στο σώμα

Τα υγιή επίπεδα στρες βοηθούν στην οικοδόμηση ανθεκτικότητας, λέει η δρ. Safia Debar, εμπειρογνώμονας διαχείρισης άγχους στη Mayo Clinic Healthcare στο Λονδίνο.

Εξηγεί τη διαφορά μεταξύ καλού και κακού στρες και πώς να καταλάβετε πότε κινδυνεύετε από υπερφόρτωση.

Το στρες είναι μια σωματική και ψυχολογική αντίδραση σε μια απαίτηση και αυτή η απαίτηση μπορεί να είναι οτιδήποτε, λέει η δρ. Debar. Το στρες που είναι καλό για εμάς και μπορεί ακόμη και να μας δώσει μια αίσθηση ευεξίας είναι το eustress, το αντίθετο της στενοχώριας. Το ίδιο γεγονός -για παράδειγμα, ο γάμος- μπορεί να προκαλέσει και τα δύο είδη, ανάλογα με την οπτική του καθενός:

“Αφορά του πώς αντιλαμβανόμαστε αυτό το στρες και τον τρόπο με τον οποίο το σώμα το χειρίζεται. Το χρόνιο στρες θα επηρεάσει κάθε σύστημα οργάνων στο σώμα: μπορεί να αισθανθείτε άγχος, κατάθλιψη και πεπτικά προβλήματα, για παράδειγμα”.

Τι σημαίνει όταν ο οργανισμός αντιδρά σε έναν στρεσογόνο παράγοντα

Το στρες προκαλεί έναν χείμαρρο αντιδράσεων μέσα στο μυαλό και το σώμα καθώς ο οργανισμός αντιδρά σε αυτό, λέει η ίδια. Κάτω από φυσιολογικό στρες, ένα άτομο ξεκινά από την αρχή της χαλάρωσης, συναντά έναν στρεσογόνο παράγοντα, η απόκριση στο στρες αρχίζει, ανεβαίνει στο μέγιστο και στη συνέχεια επιστρέφει στην αρχική του τιμή.

Οι φυσικές αλλαγές που μπορεί να συμβούν όταν αντιλαμβάνεστε μια απειλή:

• Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα και η παραγωγή της κύριας ορμόνης του στρες, της κορτιζόλης, ενεργοποιείται.
• Η σκέψη γίνεται αρνητική καθώς βιώνετε ή αναμένετε κάτι κακό. Η προσοχή εστιάζεται υπερβολικά σε αυτό που συμβαίνει.
• Η καρδιά, οι πνεύμονες και οι μύες σας προετοιμάζονται για αντίδραση “φυγής ή πάλης”. Υπάρχει αυξημένος καρδιακός ρυθμός, αρτηριακή πίεση και ρυθμός αναπνοής καθώς το σώμα χρειάζεται να παρέχει περισσότερο οξυγόνο στα κύτταρα.
• Το πεπτικό και το αναπαραγωγικό σύστημα δεν χρειάζονται, επομένως οι δραστηριότητές τους μειώνονται.
• Το ανοσοποιητικό σύστημα στρέφει την προσοχή του από την καταπολέμηση μικροσκοπικών εισβολέων (π.χ. ιοί ή καρκινικά κύτταρα) και περνά σε φλεγμονώδη αντίδραση, αυξάνοντας την παραγωγή πρωτεϊνών που ονομάζονται κυτοκίνες που προσαρμόζουν αυτήν τη διαδικασία.

Όταν κάποιος συνειδητοποιεί ότι η απειλή έχει περάσει, το σώμα αρχίζει να επισκευάζεται από αυτήν την αντίδραση και να επανέρχεται σε φυσιολογική κατάσταση. Μετατοπίζεται σε κατάσταση “επισκευής, ανανέωσης και ανάπτυξης” καθώς η απόκριση στο στρες υποχωρεί. Σωματικά, η αναπνοή και ο καρδιακός ρυθμός επιβραδύνονται, η αρτηριακή πίεση ομαλοποιείται, παίρνετε πιο εκτεταμένες αναπνοές, η μυϊκή ένταση μειώνεται, το πεπτικό και το αναπαραγωγικό σύστημα ξαναρχίζουν τη φυσιολογική τους δραστηριότητα και μπορεί να αρχίσετε να αφηγήστε σε άλλους την απειλή που μόλις βιώσατε, λέει η δρ. Debar.

“Εάν ανέβει και κατέβει το στρες στον οργανισμό, έχετε ολοκληρώσει τον κύκλο. Δεν υπάρχει φθορά, δεν υπάρχει ζημιά”, λέει η δρ. Debar. “Μάλιστα, είναι πιθανότατα καλό για εσάς γιατί οδηγεί σε μεγαλύτερη ανθεκτικότητα. Εάν έχετε ξεπεράσει ποτέ ένα αγχωτικό γεγονός στη ζωή σας, το έχετε επεξεργαστεί πλήρως και ολοκληρώσατε αυτόν τον κύκλο, τότε η επόμενη παρόμοια εμπειρία που θα έχετε, θα είναι πιο ήπια”.

Τι συμβαίνει αν περάσετε φάση υπερβολικού στρες

Ωστόσο, όταν κάποιος είναι επανειλημμένα υπό υπερβολικό στρες, η ικανότητα να επιστρέψει στην αρχική του κατάσταση σιγά-σιγά μειώνεται, λέει η ίδια:

“Μπορεί να ανεβάσετε στρες και να μείνετε εκεί για παρατεταμένο διάστημα. Αυτό συμβαίνει όταν είστε σε υπερεπαγρύπνηση, αλλά ταυτόχρονα είστε κουρασμένοι και ανήσυχοι. Ή, η ζωή σας έχει επιρρίψει τόσους πολλούς στρεσογόνους παράγοντες, που δεν ανταποκρίνεται επαρκώς ο οργανισμός σας σε καθέναν. Είναι η έλλειψη ανάκαμψης/επαναφοράς και όχι ο καθαυτός ο στρεσογόνος παράγοντας που κάνει τη ζημιά”.

Μερικές φορές οι άνθρωποι πιστεύουν ότι θα ήταν καλό να μην δείξουν ανταπόκριση, προσθέτει η δρ. Debar, αλλά εσωτερικά η απόκριση στο στρες και ο χείμαρρος των εσωτερικών δραστηριοτήτων του εξακολουθούν να συμβαίνουν. Απλώς μένουν κρυμμένα.

Στρες: Τα σημάδια ότι κινδυνεύετε από υπερφόρτωση

Υπάρχουν πολλά σημάδια ότι μπορεί να κινδυνεύετε από υπερφόρτωση λόγω στρες. Είναι καιρός να το αντιμετωπίσετε, λέει η δρ. Debar:

• Εάν το στρες είναι αμείωτο και συνεχές
• Εάν το στρες σας φαίνεται ανεξέλεγκτο και δεν μπορείτε να χαλαρώσετε ή νιώθετε ότι “πηγαίνετε στον αυτόματο πιλότο”
• Εάν αντιμετωπίζετε προβλήματα στη ρύθμιση των συναισθημάτων σας
• Αν αρχίσετε να… κρύβεστε από τη ζωή ή/και τους ανθρώπους
• Αν αντιμετωπίζετε σωματικά συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, πόνο στο στήθος, στομαχικές διαταραχές, προβλήματα ύπνου ή αν αρρωστείτε πιο συχνά

Το χρόνιο στρες μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία. Τα άτομα που νιώθουν συνεχή σωματικά συμπτώματα ή διαπιστώνουν ότι οι αλλαγές στον τρόπο ζωής δεν φαίνεται να βοηθούν, θα πρέπει να συμβουλευτούν έναν ψυχολόγο, λέει η δρ. Debar.