Josiah Henson: Ο άνθρωπος που είδε έναν κόσμο δίχως σκλάβους

Πριν γίνει ευρέως γνωστό,  το Uncle Tom’s Cabin, το μυθιστόρημα της Hariett Stowe, ήταν στις συζητήσεις του μέσου Αμερικανού σχετικά με το επίκεντρο των αποτελεσμάτων που έφερε ο Αμερικανικός Εμφύλιος. Από εκπαιδευτικής άποψης επίσης, ο μέσος Αμερικανός δεν γνώριζε για την άφιξη και την ιστορία των Αφροαμερικανών, παρά μόνο τη δουλειά στις νότιες πολιτείες. Ήταν εκεί που το περίφημο «Η Καλύβα του μπάρμπα-Θωμά» θα έφερνε στο προσκήνιο όχι μόνο την ιστορία, αλλά και τον άνθρωπο στον οποίο βασίστηκε και υπήρξε έμπνευση για το μυθιστόρημα. Τον Josiah Henson.

O Henson και οι περιπέτειές του, έγιναν επίκεντρο συζήτησης στην αυλή του Ηνωμένου Βασιλείου, που στο μεγαλύτερο μέρος της από την εποχή του πολέμου της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας, σιχαινόταν οτιδήποτε είχε να κάνει με τη δουλεία. Ο Henson διηγήθηκε την ιστορία του στους μεγάλους ηγέτες. Έσωσε συνολικά 118 Αφροαμερικανούς από τα δεσμά της δουλείας και βοήθησε στην οικοδόμηση ενός οικισμού που προοριζόταν να στεγάσει 500 άτομα, όλοι πρώην σκλάβοι στις φυτείες. Δεν ήταν όμως κάτι ξένο για εκείνον, μιας και ο ίδιος υπήρξε σκλάβος για περίπου 40 χρόνια.

Παρότι ωστόσο πολλές προσωπικότητες από τον Αμερικανικό Εμφύλιο έχουν πρωταγωνιστήσει σε memoirs και βιογραφίες και ταινίες και σειρές, ο Josiah Henson όχι μόνο δεν έχει την ίδια αναγνώριση αλλά και -δυστυχώς- παραμένει ένα πρόσωπο αίνιγμα για τον περισσότερο κόσμο. Ο Henson γεννήθηκε στο Maryland το1789. Η πρώτη του ανάμνηση είναι να βλέπει τον πατέρα του να μαστιγώνεται σε σημείο που φαινόντουσαν τα κόκαλα της πλάτης του. Στη συνέχεια οι επιστάτες του έκοψαν το αυτί και τον πούλησαν σε νέο ιδιοκτήτη σε κάποια άγνωστη φυτεία. Όλα αυτά, επειδή ένας από τους επιστάτες προσπάθησε να βιάσει την γυναίκα του και αντέδρασε. Ο Henson δεν ξαναείδε τον πατέρα του ποτέ. Αρκετά χρόνια αργότερα, ο Henson θα πωλούταν μαζί με τη μάνα του σε έναν αλκοολικό σιδερά, που σκόπευε να μάθει στο παιδί να πεταλώνει άλογα. Εκτός και αν πέθαινε από πνευμονία. Ο Henson όμως θα ζούσε. Θα ανέβαινε ιεραρχικά κερδίζοντας την εμπιστοσύνη του σιδερά, θα γινόταν βασικός επιστάτης στη φάρμα του  και, στη συνέχεια, με τη βοήθεια δικηγόρων και Μεθοδιστών ιερέων, έφτασε στο σημείο να συγκεντρώσει περίπου 300 δολάρια για να εξαγοράσει την ελευθερία του – ένα ποσό που κάποιος εκείνη την εποχή μπορούσε να κερδίσει με χειρωνακτική εργασία σε περίπου σαράντα χρόνια.

Ο σιδεράς που ονομαζόταν Riley προσπάθησε να ξεγελάσει τον Henson, στέλνοντάς τον στο Kentucky να συναντήσει τον αδερφό του. Εκεί, ο αδερφός είχε ήδη ειδοποιηθεί να πουλήσει τον Henson σε νέα τιμή, αλλά αρρώστησε με μαλάρια. Ο Henson θα το έσκαγε τελικά με την οικογένειά του το 1830, επιστρέφοντας αρχικά στο Βορρά. Από εκεί, διανύοντας μια απόσταση 600 μιλίων μέχρι να φτάσει στα Καναδικά σύνορα, τον βοήθησαν Ινδιάνοι δείχνοντάς του μονοπάτια και προσφέροντας καταφύγιο. Όταν τελικά έφτασε στα σύνορα, αποφάσισε να μην ζήσει απλά μία ελεύθερη και βολική ζωή.

Ο Henson οργάνωσε ακόμα περισσότερες αποδράσεις.  Οδήγησε φίλους στην ασφάλεια , έχτισε εκκλησίες, υπερασπίστηκε τον εαυτό του επιδέξια όταν προσπάθησαν να τον  φυλακίσουν και στήριξε οικογένειες που έστειλαν τα παιδιά τους να πολεμήσουν στον Εμφύλιο . Με τη βοήθεια τόσο Αμερικανών όσο και Βρετανών υποστηρικτών, έχτισε έναν οικισμό για Αφροαμερικανούς ονόματι Dawn, χτίζοντας από πριονιστήρια ξυλείας μέχρι σχολείο για τους αναλφάβητους σκλάβους που μόλις είχαν ελευθερωθεί. Εμπνευσμένη εν μέρει από την ιστορία του Henson, η Stowe έγραψε το μυθιστόρημά της. Η αντίδραση ήρθε γρήγορα και ορμητικά από συγγραφείς και αρθρογράφους, που έσπευσαν να υπερασπιστούν τα ρομαντικά και «ιπποτικά» Νότια ιδανικά τους, βλέποντας το μυθιστόρημα ως επίθεση των Γιάνκηδων. Υποστήριξαν μάλιστα πως η Stowe είχε πάρει εντολή από την κυβέρνηση να κάνει προπαγάνδα.  Ανάμεσα σε όλους τους αναγνώστες του βιβλίου, υπήρχε ένας του οποίου η επιρροή δεν μπορεί να παραμεριστεί. Σύμφωνα με τα αρχεία κυκλοφορίας της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, ο Abraham Lincoln δανείστηκε το βιβλίο στις 16 Ιουνίου 1862 και το επέστρεψε 43 ημέρες αργότερα, στις 29 Ιουλίου. Οι ημερομηνίες αντιστοιχούν ακριβώς στον χρόνο κατά τον οποίο συνέταξε τη Διακήρυξη της Χειραφέτησης. Έπαιξε ρόλο; Η γνώμη μας είναι όχι γιατί ο Lincoln ήταν ήδη ένας άνθρωπος με ιδανικά. Αλλά σίγουρα η ιστορία του Henson, τον διαβεβαίωσε πως βρίσκεται στον σωστό δρόμο.

Όμως το Αφροαμερικανικό πρόβλημα υπάρχει στις ΗΠΑ μέχρι και σήμερα. Οι υποστηρικτές του Henson τον αποκαλούν Real Uncle Tom, αλλά στα χέρια ρατσιστών, ο όρος είναι σήμερα υποτιμητικός για τους Αφροαμερικανούς. Στο μεγαλύτερός της μέρος, η ιστορία της άφιξης των Αφροαμερικανών και η κουλτούρα τους όσο βρισκόντουσαν στο ζυγό των λευκών αφεντάδων τους, περιορίζεται στη μπλουζ μουσική. Αρχεία ολόκληρα έχουν καταστραφεί. Υπολογίζεται ότι σε βάση αριθμών, οι ΗΠΑ θα έπρεπε να οφείλουν στην αφροαμερικανική κοινότητα περισσότερα από 100 τρισεκατομμύρια δολάρια σε αποζημιώσεις για καταναγκαστική εργασία μεταξύ του 1619 και 1865.

Ο Henson έζησε μέχρι τα 93 του στο Οντάριο και πέθανε το 1883.